(207-111 tr. Tây-lịch)
Năm quí-tị (207) Triệu Đà đánh được An-dương-vương rồi, sáp-nhập nước Âu-lạc vào quận Nam-hải, lập thành một nước gọi là Nam-Việt, tự xưng làm vua, tức là Vũ-vương, đóng đô ở Phiên-ngung, gần thành Quảng-châu bây giờ.
Trong khi Triệu Vũ-Vương gây-dựng cơ-nghiệp ở Nam-Việt, thì ở bên Tàu, ông Lưu Bang triệt được nhà Tần, diệt được nhà Sở, nhất-thống thiên hạ, rồi lên ngôi Hoàng-đế tức là vua Cao Tổ nhà Hán. Vua Cao-tổ thấy Triệu Vũ-Vương độc-lập ở phương nam, bèn sai Lục Giả sang phong cho Vũ-Vương. Bấy giờ là năm ất- tị (196 tr. Tây-lịch), năm thứ 12 đời vua Vũ-Vương nhà Triệu, và năm thứ 11 đời vua Cao-tổ nhà Hán.
Vũ-Vương vốn là người kiêu-căng, có ý không muốn phục nhà Hán, đến khi Lục Giả sang đến nơi, vào yết-kiến Vũ-Vương, Vũ-Vương ngồi xếp vành tròn, không đứng dậy tiếp. Lục Giả thấy vậy mới nói rằng: "Nhà vua là người nước Tàu , mồ mả và thân thích ở cả châu Chân-định. Nay nhà Hán đã làm vua thiên hạ, sai sứ sang phong vương cho nhà vua, nếu nhà vua kháng-cự sứ-thần, không làm lễ thụ-phong, Hán-đế tất là tức giận, hủy-hoại mồ mả và giết hại thân-thích của nhà vua, rồi đem quân ra đánh thì nhà vua làm thế nào?" Vũ-vương nghe lời ấy vội-vàng đứng dậy làm lễ tạ, rồi cười mà nói rằng: "Tiếc thay ta không được khởi nghiệp ở nước Tàu, chứ không thì ta cũng chẳng kém gì Hán-đế!"
Năm mậu ngọ (183 tr. Tây-lịch) vua Cao-tổ nhà Hán mất rồi, bà Lữ-hậu lâm triều tranh quyền Huệ-đế, rồi lại nghe lời gièm pha, cấm không cho người Hán buôn bán những đồ vàng, đồ sắt và những đồ điền-khí với người Nam-Việt. Vũ-vương lấy làm tức giận, lại ngờ cho Trường-sa-vương xui Lữ-hậu làm như vậy, bèn tự-lập làm Nam-việt Hoàng-đế, rồi cử binh-mã sang đánh quận Tràng-sa (tỉnh Hồ-nam bây giờ).
Năm Canh thân (181 tr. Tây-lịch) Hán-triều sai tướng đem quân sang đánh Nam-việt. Quân nhà Hán chịu không được thủy-thổ phương nam, nhiều người phải bệnh-tật, bởi vậy phải chạy thua về bắc. Từ đó thanh-thế Triệu Vũ-đế lừng lẫy, đi đâu dùng xe ngựa theo nghi-vệ Hoàng-đế, như vua nhà Hán vậy.
Đến khi Lữ hậu mất, Hán Văn-đế lên ngôi, lại sai Lục Giả đưa thư sang khuyên Vũ-đế thuần phục nhà Hán. Thư rằng:
"Trẫm là con trắc-thất vua Cao-đế, phụng mệnh ra trị nước Đại , vì non sông cách trở, thẹn mình phác-lậu, cho nên lâu nay chưa từng đưa thư sang hỏi thăm nhà vua.
Từ khi đức Cao-đế xa bỏ quần-thần , đức Huệ-đế qua đời, bà Cao- hậu làm triều, không may bị bệnh, để cho họ Lữ chuyên quyền, toan đem con họ khác để nối-đức Huệ-đế. May nhờ nhà Tông-miếu linh-thiêng, các công thần ra sức dẹp kẻ tiếm-nghịch.
Trẫm vì các vương-hầu cùng bách quan cố ép, cho nên phải lên ngôi Hoàng-đế. Mới rồi trẫm nghe nhà vua có đưa thư cho Long-lư-hầu, nhắn tin và xin anh em họ-hàng ở quận Chân-định, và xin bãi binh ở quận Trường-sa.
Trẫm cũng nghe lời thư của nhà vua, thì đã bảo tướng-quân Bác- dương-hầu bãi binh về, còn anh em họ hàng nhà vua ở Chân-định thì trẫm đã cho người thăm nom, lại sai sửa sang phần-mộ nhà vua, thật tử-tế.
Thế vừa rồi trẫm nghe nhà vua còn đem binh quấy-nhiễu ngoài biên, quận Trường-sa thật khổ, mà Nam-quận lại còn khổ hơn. Làm như thế, nước nhà vua có chắc lợi được một mình không? Tất là tướng-tá quân-sĩ chết nhiều, làm cho vợ người góa chồng, con người mồ-côi bố, cha mẹ mất con, được một mất mười, trẫm không lòng nào nỡ làm như vậy.
Vả lại được đất nhà vua cũng không lấy làm to, được của nhà vua cũng không đủ làm giàu. Vậy thì từ phía nam núi Lĩnh thì mặc ý nhà vua tự trị lấy. Nhưng nhà vua cứ xưng đế hiệu, hai bên cùng là đế-quốc mà không sai sứ giao-thông, thế chẳng hóa ra ganh nhau ư ? Ganh nhau mà không nhường , thì người nhân không thèm làm.
Trẫm nay xin cùng nhà vua gác bỏ điều cũ, từ rày trở đi, thông sứ như xưa. Vậy trẫm sai Lục Giả sang đem ý trẫm khuyên nhà vua nên nghe, chứ làm chi nhiều sự cướp bóc tai-hại"
Xem thư của Hán-Văn-đế lời-lẽ tử-tế, thật là có nhân-từ, vì thế cho nên Triệu Vũ-đế phải chịu phục, và đáp thư lại rằng:
"Nam di đại-trưởng lão-phu thần, Đà, muội tử tái bái, dâng thư lên Hoàng-đế bệ-hạ. Lão-phu là kẻ cố-lại nước Việt, khi Hiếu Huệ Hoàng-đế lên ngôi, tình-nghĩa không dứt, vẫn hậu đãi lão phu. Đến khi Cao-hậu lâm triều, lại phân-biệt ra Trung-hoa, ngoại-di, hạ lệnh cấm không được bán cho Nam- việt những đồ vàng sắt và điền khí; còn ngựa, trâu dê thì chỉ bán cho giống đực, chứ không bán cho giống cái.
Lão-phu lại phong văn rằng nhà Hán đem hủy-hoại cả phần mộ lão- phu cùng giết cả anh em tông-tộc lão phu, cho nên có bàn riêng với chúng rằng: nay trong đã không vẻ-vang với nhà Hán, ngoài lại không có gì hơn được nước Ngô, cậy có xưng đế-hiệu; mà chẳng qua tự đế nước mình, không dám hại gì thiên-hạ.
Cao-hậu nghe thấy thế, lấy làm tức giận, đem tước bộ sổ Nam-Việt đi, không cho thông sứ, lão phu trộm nghĩ rằng hẳn vì Trường-sa-vương gièm pha, cho nên Lão-phu có đem binh đánh.
Lão-phu ở đất Việt đã bốn mươi chín năm nay , bây giờ đã có cháu rồi, nhưng mà sớm khuya trằn-trọc, ăn không ngon, ngủ không yên, mắt không dám trông sắc đẹp, tai không dám nghe đàn vui, là chỉ vì cớ không được phụng thờ nhà Hán. Nay nhờ bệ -hạ đoái thương, cho phục lại hiệu cũ, thông sứ như xưa, lão-phu nhờ ơn, dẫu chết xương cũng không nát.
Vậy xin cải hiệu từ đây, và xin có cống-phẩm phụng-hiến Hoàng-đế bệ-hạ."
Từ khi Triệu Vũ-Vương chịu bỏ đế-hiệu, Nam Bắc lại giao thông hòa hiếu không có điều gì nữa.
Năm giáp-thìn (137 trước Tây-lịch), Triệu Vũ-Vương mất. Sử chép rằng ngài thọ được 121 tuổi và làm vua được hơn 70 năm.
Triệu Vũ-vương truyền ngôi lại cho cháu đích tôn, tên là Hồ tức là Triệu Văn-vương, trị được 12 năm.
Triệu Văn-vương vốn là người tầm thường, tính khí nhu nhược, không được như Triệu Vũ-vương. Khi mới lên làm vua được hai năm, thì vua Mân-Việt (tỉnh Phúc-kiến bây giờ) đem quân sang đánh phá ở chỗ biên thùy nước Nam-việt. Triệu Văn-vương không dám cử binh-mã ra chống cự, sai sứ sang cầu cứu bên Hán-triều.
Vua nhà Hán sai Vương Khôi và Hàn-An-Quốc Hán đến nơi, bèn bắt Quốc-vương giết đi, đưa đầu nộp cho quan nhà Hán, và xin hàng. Mân-việt đã bình rồi vua nhà Hán sai Trang Trợ sang dụ Triệu Văn-Vương vào chầu, nhưng mà đình-thần xin đừng đi, bèn cho thái tử là Anh Tề đi thay.
Anh Tề ở bên Hán-Triều mười năm, đến năm bính-thìn (125 tr. Tây lịch) vua Văn-vương mất thì mới về nối ngôi.
Anh Tề lên làm vua tức là Triệu Minh-Vương , trị vì được 12 năm.
Khi Anh Tề ở bên Hán có lấy vợ lẽ là Cù-thị, đẻ được một người con tên là Hưng. Đến khi về làm vua Nam-việt, Minh Vương lập Cù-thị lên làm hoàng-hậu và Hưng làm Thái-tử.
Mậu-thìn (113 tr. Tây lịch) Triệu Minh-Vương mất, thái tử Hưng lên làm vua, tức là Triệu Ai-Vương, trị-vì được một năm.
Bấy giờ vua nhà Hán cho An-quốc Thiếu Quí sang dụ Nam-Việt về chầu. Thiếu Quí nguyên là tình-nhân của Cù-thị lúc trước, đến khi sang Nam- Việt gặp nhau, lại tư thông với nhau rồi dỗ-dành Ai-vương đem nước Nam- việt về dâng nhà Hán.
Khi Cù-thị và Ai-vương đã định về Hán-triều, thì có quan Tể-tướng là Lữ Gia, biết rõ tình-ý, đã can-ngăn mãi không được, mới truyền hịch đi mọi nơi nói rằng vua và Cù-thái-hậu sắp đem nước dâng cho nhà Hán; rồi Lữ Gia cùng với mấy người đại thần đem quân cấm-binh vào giết sứ nhà Hán, Cù- Thị và Ai-Vương. Đoạn rồi tôn Kiến Đức lên làm vua. Kiến Đức là con trưởng của Minh-Vương mẹ là người Nam-Việt làm vua.
Kiến Đức lên làm vua, tức là Dương-Vương. Dương-Vương mới lên làm vua được độ một năm thì vua Vũ- đế nhà Hán sai Phục-ba tướng-quân là Lộ- Bác-Đức và Dương Bộc đem 5 đạo quân sang đánh lấy Nam-Việt. Quan Thái-phó Lữ Gia ra chống cự không nổi, phải đem Dương-Vương chạy. Quân nhà Hán đuổi theo bắt được, vua tôi đều bị hại cả. Năm ấy là năm canh-ngọ (111 tr. Tây-lịch), nước Nam bị người Tàu chiếm lấy, cải là Giao-chỉ-bộ, chia ra làm 9 quận, và đặt quan cai- trị như các châu quận bên Tàu vậy.
(207-111 BC)
In the year of Quy-ti (207), Trieu Da defeated An-duong-vuong, annexed Au-lac country into Nam-hai district, established a country called Nam-Viet, proclaimed himself king, that is Vu-vuong, established the capital in Phien-ngung, near present-day Quang-chau city.
While King Wu of Zhao was establishing his career in Nam Viet, in China, Liu Bang had defeated the Qin Dynasty, destroyed the Chu Dynasty, unified the world, and then ascended the throne as Emperor, that is, King Gao Zu of the Han Dynasty. King Gao Zu saw that King Wu of Zhao was independent in the south, so he sent Luc Gia to enthrone King Wu. At that time, it was the year of At Ti (196 BC), the 12th year of King Wu of Zhao, and the 11th year of King Gao Zu of the Han Dynasty.
King Wu was originally an arrogant person, and did not want to submit to the Han Dynasty. When Luc Gia arrived and went to pay his respects to King Wu, King Wu sat in a circle and did not stand up to receive him. Lu Jia saw this and said: "The king is a Chinese, his tombs and relatives are all in Zhen-ding. Now the Han Dynasty has become the king of the world, and has sent an envoy to crown the king. If the king resists the envoy and does not hold the investiture ceremony, the Han Emperor will certainly be angry, destroy the tombs and kill the king's relatives, and then send troops to attack. What will the king do?" Hearing this, King Wu quickly stood up to perform a thank-you ceremony, then laughed and said: "It is a pity that I cannot start my career in China, otherwise I would be no less than the Han Emperor!"
In the year of Mau Ngo (183 BC), King Gao Zu of the Han Dynasty passed away. Lady Lu Hou took the throne to fight for the power of Emperor Hui. She then listened to slander and forbade the Han people from trading gold, iron, and farm tools with the people of Nam Viet. King Wu was furious and suspected that King Truong Sa had incited Queen Lu Hou to do so. He proclaimed himself Emperor of Nam Viet and sent troops to attack Truong Sa district (now Hunan province).
In the year of Canh Than (181 BC), the Han Dynasty sent generals to attack Nam Viet. The Han army could not stand the southern water and soil, many people fell ill, and so they had to retreat to the north. From then on, Emperor Trieu Vu's reputation was illustrious. Wherever he went, he used a carriage with the imperial guard, like the Han Dynasty emperor.
When Empress Lu died, Emperor Wen of Han ascended the throne and sent Lu Jia to deliver a letter to advise Emperor Wu to submit to the Han Dynasty. The letter said:
"I am the son of the concubine of the Emperor Gao-de, and was ordered to rule the Dai country. Because the country is separated by mountains and rivers, I am ashamed of my rudeness, so I have not sent a letter to ask about the king for a long time.
Since the Emperor Gao-de abandoned his ministers and Emperor Hui-de passed away, Empress Gao-kei ruled the court, but unfortunately fell ill, leaving the Lu family in power, intending to bring in a son from another family to succeed Emperor Hui-de. Fortunately, thanks to the sacredness of the Ancestral Temple, the meritorious officials worked hard to suppress the usurper.
Because the princes and nobles and the hundreds of officials tried to force me, I had to ascend the throne as Emperor. Recently, I heard that the king sent a letter to Long-lu-hou, sending a message and asking for relatives in Zhen-ding district, and asking for a ceasefire in Chang-sa district.
I also listened to the king's letter, and told General Bac Duong Hau to withdraw his troops, and I sent people to visit the king's relatives in Chan Dinh, and ordered the king's tomb to be repaired, very properly.
I just heard that the king is still sending troops to harass the border, Truong Sa district is really suffering, and Nam district is even more suffering. By doing so, will the king's country benefit alone? It is certain that many generals and soldiers will die, causing wives to become widows, fatherless children, parents to lose their children, one gain will be lost ten, I cannot bear to do so.
Moreover, the king's land is not considered large, the king's wealth is not enough to make him rich. Then from the south of Linh mountain, the king can govern himself as he pleases. But the king still calls himself emperor, both sides are empires without sending envoys to communicate, doesn't that turn into jealousy? If one competes without yielding, then a benevolent person will not do it.
I now ask the king to put aside the old things, from now on, we will communicate as before. So I send Luc Gia to convey my advice to the king, and advise him to listen, instead of doing so much harmful robbery."
The letter from Emperor Wen of Han was kind and benevolent, so Emperor Wu of Zhao had to submit and reply:
"The great elder of the Southern Di, Da, my younger sister, once again bows and presents this letter to Your Majesty the Emperor. I am the one who has maintained the Viet nation. When Emperor Xiaohui ascended the throne, our friendship was not broken and we were still generous to you. When Empress Gao came to court, she made a distinction between the Chinese and the foreign people, and ordered that gold, iron, and farm implements not be sold to the Southern Viet; as for horses, buffaloes, and goats, they were only sold to males, not to females.
I also sent a letter saying that the Han dynasty had destroyed my tomb and killed all my brothers and relatives. Therefore, I discussed this privately with them: now, internally, we have no glory compared to the Han dynasty, and externally, we have nothing better than the Wu nation. We rely on our reputation as The title of emperor; but only the emperor of his own country, not daring to harm the world.
When Empress Cao heard this, she was angry, took away the Nam Viet register, and did not allow any communication. I secretly thought that it must be because of the slander of the Truong Sa King, that is why I sent troops to attack.
I have been in Viet for forty-nine years now, and now I have grandchildren, but I am restless day and night, unable to eat well, unable to sleep well, my eyes do not dare to look at beauty, my ears do not dare to listen to music, all because I cannot serve the Han Dynasty. Now, thanks to Your Majesty's mercy, you have restored my old title, and I am an envoy as before. I am grateful, even if I die, my bones will not be crushed.
So I would like to change my title from now on, and I would like to present a tribute to Your Majesty the Emperor."
Since King Trieu Vu-Vuong agreed to give up his imperial title, the North and South have been in peaceful communication without any problems.
In the year of Giap-thin (137 BC), King Trieu Vu-Vuong passed away. History records that he lived to be 121 years old and was king for more than 70 years.
King Vu-Vuong passed the throne to his eldest grandson, named Ho, also known as King Van-Vuong, who ruled for 12 years.
King Van-Vuong was originally an ordinary person with a weak temperament, not like King Vu-Vuong. When he had only been king for two years, the king of Man-Viet (now Phuc-Kien province) led his army to attack the border of Nam-Viet. King Van-Vuong did not dare to send troops to resist, so he sent an envoy to ask for help from the Han Dynasty.
The Han King sent Vuong Khoi and Han-An-Quoc to the place, then captured and killed the King, presented his head to the Han officials, and asked to surrender. After Man-Viet was pacified, the Han King sent Trang Tro to persuade King Van-Vuong to come to court, but the court officials asked him not to go, so he sent the crown prince Anh Te to go instead.
Anh Te stayed in Han Dynasty for ten years, until the year Binh Thin (125 BC) when King Van Vuong died, then he returned to succeed the throne.
Anh Te became king, that is Trieu Minh-Vuong, reigned for 12 years.
When Anh Te was in Han, he took a concubine named Cu-thi, gave birth to a son named Hung. When he returned to become king of Nam-viet, Minh Vuong made Cu-thi the queen and Hung the crown prince.
In the year of Mau-thin (113 BC), Trieu Minh-Vuong died, and Crown Prince Hung ascended the throne, that is Trieu Ai-Vuong, and reigned for one year.
At that time, the Han king sent An-quoc Thieu Qui to persuade Nam-Viet to pay homage. Thieu Qui was originally Cu-thi's lover before, but when they went to Nam-Viet, they met each other, had an affair, and then persuaded Ai-vuong to bring Nam-viet to offer to the Han dynasty.
When Cu-thi and Ai-vuong decided to return to the Han dynasty, there was a Prime Minister named Lu Gia, who knew their intentions, and tried to dissuade them for a long time, so he sent an edict everywhere saying that the king and Cu-thai-hau were about to offer the country to the Han dynasty; then Lu Gia, along with several high-ranking officials, brought in the imperial guards to kill the Han envoys, Cu-thi and Ai-Vuong. Then he made Kien Duc king. Kien Duc was the eldest son of Minh Vuong, whose mother was from Nam Viet.
Kien Duc became king, that is Duong Vuong. Duong Vuong had only been king for about a year when Emperor Vu of the Han Dynasty sent the generals of Phuc Ba, Lo Bac Duc and Duong Boc, to lead 5 armies to attack and conquer Nam Viet. The Grand Tutor Lu Gia could not resist and had to take Duong Vuong away. The Han Dynasty army chased and captured him, and both the king and his subjects were killed. That year was Canh Ngo (111 BC), the country of Nam was occupied by the Chinese, renamed Giao Chi Bo, divided into 9 districts, and appointed officials to govern like the districts in China.